Çocuklarımıza empati becerisini nasıl kazandırmalıyız?

Bu haftaki yazımda çocuklarda empatiyi nasıl kazandırabiliriz ondan bahsedeceğim. Okul öncesi çağda çocuklarımıza evdeyken öğretmemiz gereken önemli değerlerden birisi de empatidir. Empatinin gelişmesi sevgi, saygı, özgüven ve birçok değeri de beraberinde getirir. Yani bir bakıma empati değerler sisteminin yapı taşıdır.

Öncelikle bir örnek ile size empatiyi anlatmak istiyorum. Parkta oynayan iki küçük çocuk; koşuyor, gülüyor ve eğleniyorlar. İçlerinden biri düşüp elini yaralıyor ve ağlamaya başlıyor, diğer çocuğun da üzgün bir şekilde gelip arkadaşına sarılması, elini okşaması hepimizin hoşuna gidiyor. Bir çocuğun, kenarda durgun bir şekilde bekleyen diğer bir çocuk ile oyuncaklarını paylaşması da öyle. Çünkü çoğu yetişkin şefkat ve anlayışın, başkalarının duygularına değer vermenin önemini, daha iyi ve huzurlu bir toplum için değerli olduğunu biliyor ve çocuklarda, özellikle kendi çocuklarında bu anlayış ve şefkatin tohumlarını görmek ebeveynlere mutluluk veriyor. Peki nedir bu anlayış ve şefkatin kaynağı; Empati!

Empati, en basit anlamı ile başkalarının içinde bulunduğu durumu ve duygularını anlayabilmek, kendini o kişinin yerine koyabilmek olarak açıklanabilir. Empati her bireyin çocukluğundan yetişkinliğine kadar, hayatı boyunca ihtiyacı olan bir beceridir. Başkalarının duygularını anlamak, davranışlarını anlamlandırmak, kendi davranışlarının başkalarını nasıl etkileyeceğini düşünebilmek empati ile mümkündür. Bu beceriye sahip çocuk, daha güvende hissettiği, güçlü ilişkiler kurar, başkalarına anlayışla yaklaşabilir, insanları oldukları gibi kabul eder ve içinde bulunduğu gruba uyum sağlar. Empati doğuştan gelen bir yetenek değil, öğrenilmesi ve öğretilmesi gereken bir yetenektir.

Çocuk Empati Kurmayı Nasıl Öğrenir?

Çocuk empatiyi sonradan, ailesinden, yakın çevresinden ve sosyalleşerek öğrenir. Anne-baba, empati yeteneği yüksek ve duyarlı çocuklar yetiştirmek için önce kendilerinin örnek olması gerektiğini unutmamalıdır. Kendi duyguları önemsenen ve duyguları anlamlandırmayı öğrenen çocuk etrafındaki insanların duygularına daha duyarlı ve kendini onların yerine koyma konusunda daha yetenekli olacaktır.

Çocuğun empati yeteneğini geliştirmek için anne-babalara düşen nedir?

Öncelikle unutulmamalıdır ki çocuğun örnek aldığı birincil bireyler anne-babasıdır. Çocuğunuzdan beklediğiniz davranışları kendinizin de sergilemesi gerekir ki, çocuğunuz bu davranışları sizden görerek taklit etsin ve öğrensin.

Empati için de aynı prensip geçerlidir. Çocuk başkalarını anlayan, diğer insanların duygularını önemseyen, başkalarına yardım eden anne-babasını gördükçe aynı şeyleri kendisi de yapmaya başlayacaktır. Duygulardan bahsetmek de bir diğer önemli adımdır. Çocuğunuzla kendi duygularınız, onun duyguları ve etrafınızdaki insanların duyguları hakkında konuşun. Çocuğunuz bir arkadaşına veya kardeşine vurduğunda ona “Sen kardeşine vurduğunda sence nasıl hissetti? Sen onun yerinde olsaydın neler hissederdin?” diye sorun. Başkalarının duyguları ile ilgili bu tarz soruları çeşitlendirin ve duyguları isimlendirin. “İstediğin şeyi yapamadığın için kızgınsın, seni anlıyorum”. Oyunlar oynamak, evcilik gibi farklı roller alınan oyunlar oynamak da çocuğun olaylara başkası gözünden bakmayı öğrenmesine yardımcı olur. Günlük işlerde size yardım etmesi için ona küçük sorumluluklar vermek de başkalarına yardım etmeyi ve bundan keyif olmayı öğretecektir.

Tüm bunların yanında günlük hayatta gösterdiği anlayış, şefkat ve başkalarına destek olma davranışlarını takdir edin ve yüreklendirin, duygularını ifade ettiğinde onunla ilgilenin ve onu anladığınızı ve yanında olduğunuzu gösterin. Böylece kendi duyguları ve hissettikleri önemsenen çocuk başkalarının duygularına ve hissettiklerine karşı duyarlı olacaktır.